Grams: Er zijn vele oorzaken. Enerzijds nemen het risico om te vallen en het aantal valincidenten toe met de leeftijd. Dit komt omdat het verouderingsproces het cognitieve vermogen doet afnemen. Met de jaren vermindert het gezichtsvermogen en worden de spieren minder krachtig. Bovendien neemt de botdichtheid af met de leeftijd, waardoor het risico op botbreuken toeneemt.

Anderzijds leiden met name neurologische aandoeningen tot een verhoogd valrisico. Bijvoorbeeld, de ziekte van Parkinson. Dit beïnvloedt het lopen van een bewoner. Veel voorkomende gevolgen van een beroerte zijn een verstoord evenwichtsgevoel en verminderde spierkracht. Dementerenden met oriëntatieproblemen en perceptiestoornissen lopen dan ook een acuut risico om te vallen. 

Evenzo bestaat de mogelijkheid dat medische behandelingsmethoden leiden tot een val en  de bijkomende gevolgen van vallen. Bloedverdunners bevorderen hematomen, en antidepressiva kunnen agitatie en hallucinaties veroorzaken nadat de werking is verminderd.

Lichamelijke oorzaken kunnen het risico op vallen dus enorm vergroten. Welke oorzaken in de woonomgeving verhogen het risico op een val?

Externe valrisico's spelen een grote rol, vooral in de ambulante sector. Hier moet de woonomgeving worden gecontroleerd op struikelgevaar. Trappen, tapijten, kabels, onvoldoende verlichting of los schoeisel leiden vaak tot valpartijen. In de woonopvang worden verpleeghuizen drempelvrij ingericht, zodat omgeving gerelateerde oorzaken zoveel mogelijk worden beperkt.

Zoals u ziet, is de lijst van oorzaken en risico's lang en ernstig. Ongeveer twee-derde van de mensen die door een val een breuk van de dijbeenhals oplopen worden immers hulpbehoevend bij de dagelijkse activiteiten van het leven. (1)

Wat kunnen verzorgers doen om de gevolgen van vallen te beperken?

Verpleegkundigen hebben een grote verantwoordelijkheid voor hun bewoners en zijn zich daar ook van bewust. Daarom past het verplegend personeel de zorgplanning aan volgens de klinisch profiel en de graad van verzorging van de hulpbehoevende. Preventie van valgevaar is hierbij altijd een belangrijk onderwerp en wordt besproken met de Duitse MDK (Medische Dienst van de ziekteverzekering).

Preventie van de gevolgen van een val begint met het verstrekken van pantoffels voor de nachtelijke trip naar het toilet. Om de bewoner te beschermen, zijn de gangen in verpleeghuizen uitgerust met handgrepen. Hulpmiddelen zoals heupbeschermers, rollators of rolstoelen helpen het risico op vallen te verminderen. Om de bewoners ook in de slaapkamer een effectieve valpreventie te kunnen bieden hebben wij bij Hermann Bock onze eigen serie lage bedden met floorline geopend. Met het floorline 15|80 bed verlagen we de laagste hoogte van zorgbedden met nog 40% extra. Dit betekent dat wij niet tot 25 cm gaan, zoals gebruikelijk in de industrie, maar tot 15 cm. De valsnelheid van een hoogte van 25 cm is namelijk bijna 30% hoger dan die van een hoogte van 15 cm, en de schokkracht is maar liefst 67% hoger (2). Tegelijkertijd streven wij naar een vermindering van de maatregelen die de patiënten van hun vrijheid beroven. Als het bed vervolgens wordt aangesloten op een systeem om het bed te verlaten, kan het verplegend personeel zeer vroeg reageren als bewoners vallen.

Je hebt het al gezegd: Vrijheidsberovende maatregelen zijn een vaak besproken onderwerp in de verpleging. Hoe beoordeelt u het gebruik van zijhekken om de gevolgen van vallen te voorkomen?

Grams: Om de bewoner te beschermen, werden toen ik nog verpleegkundige was, veel vaker vrijheid berovende maatregelen genomen dan nu. Tegenwoordig zijn er veel meer hulpmiddelen beschikbaar om de gevolgen van een val te voorkomen, waardoor in veel gevallen vrijheidsberoving niet nodig is. Bovendien wordt een tot vrijheid berovende maatregel zelden door een rechtbank opgelegd. Daarom zijn wij van mening dat zijdelingse hoofdsteunen volstrekt voldoende zijn. Zij bieden zijhekken en bedekken >50% van het ligoppervlak. Natuurlijk zijn er ook bewoners die lichamelijk fit zijn, maar behoefte hebben aan zijhekken omdat ze zich er gewoon veiliger bij voelen.

Naar mijn mening is het echter beter om minder zijhekken te gebruiken, aangezien bedden met een lage vloer voldoende veiligheid bieden.

Voor wie is zo'n laag bed geschikt?

Grams: lage bedden zijn vooral geschikt voor mensen met een acuut valrisico. Dus ook voor dementerenden, die door hun verstoord dag- en nachtritme en getriggerde angsten op een snelle manier het bed verlaten. De lage positie van 15 cm wordt door de verpleegkundige specialist opgenomen in de verpleegkundige zorgplanning en gebruikt voor valpreventie. Tijdens de nacht heeft de bewoner de mogelijkheid om het bed op elk moment in de perfecte uitstappositie te zetten, bijvoorbeeld om naar het toilet te gaan. Zorgverleners kunnen lage bedden ook gebruiken voor preventieve zorg, waardoor het floorline 15|80 bed  een langdurige en veilige investering is met een breed scala aan toepassingen.

Op welke andere manieren ondersteunen lage bedden de zorg?

Grams: Het floorline 15|80 bed kan worden verhoogd tot 80 cm en verlaagd tot 15 cm. Het geeft de zorgverlener een betere mogelijkheid om onmiddellijk in te grijpen bij bewoners die dreigen te vallen, maar ontlast ook de fysieke belasting door rug vriendelijk, kinesthetisch werk op een ideale zorghoogte. Uiteindelijk moeten lage bedden beschikken over uitgebreide standaardfuncties die de zorgverlener meer tijd geven voor persoonlijke aandacht. Daartoe behoren bijvoorbeeld een geïntegreerde bed- en zijhekverlenging voor een snelle aanpassing aan verschillende lichaamsafmetingen, grote dubbele wielen voor gemakkelijk manoeuvreren en een groot aantal verstelmogelijkheden voor optimaal ligcomfort.

Hoe moeten lage bedden vanuit het oogpunt van de bewoner worden geëvalueerd?

Het verpleegbed is een centraal hulpmiddel in de ouderenzorg. Vooral oudere mensen slapen overdag graag na de lunch of gebruiken hun bed als toevluchtsoord. Het levert dus een enorme bijdrage aan de kwaliteit van het leven. Angstige bewoners liggen veiliger omdat ze de vloer kunnen voelen en dus weten dat de valhoogte laag is. Dit geeft een enorm gevoel van veiligheid. Door hun angsten kwijt te raken, ervaren de bewoners meer zelfbeschikking en een aanzienlijke psychologische opluchting. De vermindering van het aantal valpartijen en van de gevolgen van valpartijen verbetert het welzijn van de bewoner en maakt de omgang met elkaar in het verzorgingsbed veel gemakkelijker.

De nieuwe Duitse TÜV-hervorming voor de verpleging bepaalt hoe belangrijk het is de gevolgen van valpartijen te voorkomen. Lage bedden hebben daarom een zeer hoge prioriteit in de verpleging

Paul Grams

Verpleegkundig specialist

Verpleegkundig consulent volgens §7a SGB XI, Casemanager (DGCC)

Senior Consultant Care Process and Technology  bij Hermann Bock GmbH

¹ Bron: Konnopka A, Jerusel, N, König, HH (2009). The Health and Economic Consequences of Osteopenia and Osteoporosis Attributable Hip Fractures in Germany –Estimation for 2002 and Projection until 2050 (in press).

² Bron: Dr. George Zaphir (2014). Studie: Lowest Heights of Floor Level Beds: Fall Velocity and Impact Force Analysis and Resulting Injuries.